2021-01-22 16:47:12 | Waar blijven die nieuwe regels rond werk? ‘Het is oorverdovend stil’

De regels rond werk moeten volledig op de schop. De grote hoeveelheid flexwerk leidt tot ongelijkheid én is een bedreiging voor de economie. Die boodschap klonk precies een jaar geleden in de Fokker Terminal in Den Haag, waar een adviescommissie, in opdracht van het kabinet, .

„Er dreigt een tweedeling tussen goed beschermde en goed toegeruste werkenden en slecht beschermde en slecht toegeruste werkenden”, zei commissievoorzitter Hans Borstlap, een voormalig topambtenaar en lid van de Raad van State. En veel flexwerk is „slecht voor onze productiviteit”, onder meer omdat werkgevers weinig investeren in de scholing en ontwikkeling van flexwerkers.

Lees ook: 47 adviezen over de arbeidsmarkt – dit zijn de belangrijkste

De commissie-Borstlap kwam met voorstellen om de arbeidsmarkt te repareren. Flexwerk moet flink worden ingeperkt; het vaste contract moet weer de norm worden. Maar tegelijk moeten mensen met een vast contract een deel van hun rechten inleveren. Zodat het voor werkgevers aantrekkelijker wordt om mensen in vaste dienst te nemen.

Het kabinet drong er bij vakbonds- en werkgeversvoorzitters op aan om snel met elkaar in gesprek te gaan over nieuwe regels rond flexwerk, zzp’ers en sociale zekerheid. Als zij samen tot een akkoord zouden komen, is de kans groot dat hun plannen rechtstreeks in het regeerakkoord van een nieuw kabinet belanden.

‘Veel bombarie’

Voor politieke partijen is het erg handig als zij wetten doorvoeren met steun van werkgevers- én werknemersorganisaties. Dan is de kans groot dat ook oppositiepartijen de plannen steunen. „Met veel bombarie zeiden we toen: we gaan ermee aan de slag”, zegt voorzitter Piet Fortuin van vakbond CNV.

Vóór de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 zou er een akkoord liggen, was het idee. Maar er ligt nog niks. En er zit nog weinig vaart in de gesprekken, blijkt uit een rondgang langs de hoofdrolspelers.

Werkgevers zijn huiverig om vaste arbeidscontracten aan te bieden

Cees Oudshoorn directeur VNO-NCW

„Het is oorverdovend stil”, zegt Fortuin. Deels omdat de sociale partners het afgelopen jaar druk waren om met het kabinet steunpakketten op te tuigen en de economie te stutten. Maar ook omdat vakbonden en werkgevers radicaal van mening verschillen over wat nou eigenlijk de kern van het probleem is.

„De basis ontbrak”, zegt bestuurslid Zakaria Boufangacha van vakbond FNV. „Onze analyses verschilden, en dan heb je verschillende waarheden. Werkgevers bleven hangen in: is flex wel doorgeslagen? Is het niet een beperkte groep? De moed zakte me in de schoenen.”

Cees Oudshoorn, directeur van werkgeversorganisatie VNO-NCW, zegt dat hij de problemen rond flexwerk erkent. Maar hij ziet dat als symptomen van het echte, onderliggende probleem: „Werkgevers zijn huiverig om vaste arbeidscontracten aan te bieden. En er zijn allerlei prikkels die andere contractvormen aantrekkelijker maken.”

Lees ook: De coronacrisis is een ‘onvoorstelbare gamechanger’ voor de arbeidsmarkt

De werkgeversorganisaties willen het vaste contract onder meer „wendbaarder” maken, zoals de commissie-Borstlap dat noemde. Dat kun je bijvoorbeeld doen, schreef Borstlap, door het voor werkgevers makkelijker en goedkoper te maken om personeel te ontslaan. Vakbonden moeten daar juist niets van hebben. „Dat ís de afgelopen jaren al gebeurd”, zegt FNV’er Boufangacha. „De ontslagvergoeding is nog maar de helft van wat die tien jaar geleden was.” Daar sluit Fortuin van het CNV zich bij aan. „We moeten voorkomen dat het vaste contract straks ook flexibel wordt. Mensen zoeken zekerheden.”

Voorzichtige gesprekken

Deze maand zijn de gesprekken tussen vakbonden en werkgevers alsnog – heel voorzichtig – op gang gekomen, vooral tussen Boufangacha en Oudshoorn. Ze hopen dat ze hun gezamenlijke voorstellen kort voor de verkiezingen kunnen presenteren in een adviesrapport van de Sociaal-Economische Raad. In dat gezaghebbende adviesorgaan zitten drie werkgeversorganisaties, drie vakbonden en onafhankelijke deskundigen: ‘kroonleden’.

VNO-NCW is optimistisch. „We hebben goede gesprekken”, zegt Oudshoorn. Hij hoopt op een akkoord, ook om te voorkomen dat de arbeidsmarkthervorming straks bedacht wordt door politici en ambtenaren. „Den Haag is een beleidscentrum dat vaak weinig oog heeft voor de praktijk”, zegt hij. „Dan krijg je al snel beleid op basis van beelden, in plaats van feiten. Op basis van fake news.” Hij verzint het beleid daarom liever zelf, samen met de vakbonden.

Toch blijft onzeker of ze er samen uit komen. Niet alleen omdat hun mening ver uiteenloopt, óók omdat ze allebei een achterban hebben die akkoord moet gaan met een compromis. Gaat de uitzendbranche het bijvoorbeeld accepteren als uitzendkrachten straks veel duurder worden, en alleen maar voor korte periodes ingehuurd mogen worden? En zal de FNV-achterban ooit akkoord gaan met inperken van de rechten van vaste werknemers?

Lees ook: Kapitalisme wordt wat socialer in verkiezingsprogramma’s grote partijen

Ook valt op dat de vakbonden, vooral de FNV, amper bereid lijken te zijn tot het sluiten van een compromis. Zij voelen zich gesteund door de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen, die op sociaal-economisch gebied veel linkser zijn geworden. Zelfs de VVD pleit nu voor een hoger minimumloon. „Dertig jaar lang heeft er een neoliberale wind gewaaid”, zegt Boufangacha. „De komende dertig jaar gaan we misschien wel veel meer terug naar het sociale denken en collectiviteit. Ik denk dat de werkgevers daarom nu veel meer water bij de wijn moeten doen.”

Toch wil ook Boufangacha zijn best doen een polderakkoord te sluiten, zegt hij. „Anders moeten we nog maar afwachten of het volgende kabinet de arbeidsmarkt echt gaat verbeteren. En niet, zoals dit kabinet, de belangrijkste problemen doorschuift.”