2020-10-30 21:30:13 | Niet alleen blijdschap na eerste medicijn Galapagos

Het is eindelijk zover: 22 jaar nadat hij het biotechbedrijf begon, is zijn eerste pil gereed voor patiënten. Ziekenhuisapothekers kunnen vanaf dit weekend het antireumamiddel Jyseleca bestellen, dat is ontwikkeld onder leiding van Onno van de Stolpe. Het is een mijlpaal voor zijn biotechbedrijf Galapagos, maar ook voor de relatief kleine Nederlandse farmasector. Medicijnen voor veelvoorkomende ziekten naar de markt brengen, dat doen normaal gesproken alleen de veel rijkere internationale farmareuzen.

Toch heerst er geen uitbundige feeststemming bij Galapagos, en dat ligt niet alleen aan corona. Het Vlaams-Nederlandse biotechbedrijf beleeft een lastig jaar. In februari stond de beurskoers nog op bijna 250 euro per aandeel, in de loop van het jaar halveerde die.

De grootste tegenvaller: in augustus bleek toezichthouder FDA het nieuwe reumamiddel voorlopig van de Amerikaanse markt te zullen weren. En Jyseleca had juist in de VS, waar medicijnprijzen een stuk hoger zijn, het meest moeten opleveren. Concurrent AbbVie kwam hier vorig jaar al op de markt met een soortgelijk middel tegen reumatoïde artritis.

Daarnaast bleek medio oktober dat een middel van Galapagos tegen artrose niet goed werkt. Daarop zakte de beurskoers verder ineen, deze week zelfs tot onder de 100 euro.

„Dan krijg je een soort overdreven sentiment: Galapagos kan niks”, zegt Van de Stolpe. Zelf kan hij de tegenslag met het artrosemiddel „goed incasseren”, zegt hij. „Natuurlijk, het is vervelend, maar het is het risico van medicijnontwikkeling.”

De voorlopige afwijzing door de FDA van Jyseleca – dat tot voor kort vooral bekend was onder de stofnaam filgotinib – kwam wel als een „een enorme klap” voor Galapagos, zegt Van der Stolpe. „Het was volkomen onverwacht.” Door de beslissing is Galapagos „als organisatie een stuk teruggeworpen in zijn ontwikkeling”, zegt de topman. Het financiële plaatje ziet er opeens compleet anders uit. De royalty’s uit de VS blijven uit, en Galapagos had ook gerekend op 100 miljoen dollar van Amerikaanse partner Gilead, als beloning voor de toetreding tot de Amerikaanse markt.

Wake-upmoment

De afdelingen human resourses, finance, legal waren bij Galapagos al helemaal klaargestoomd voor de Amerikaanse verkoop. „Dan moet je dus ook je organisatie weer eens even goed tegen het licht houden”, zegt Van de Stolpe. „We blijken nu niet het bedrijf dat meteen heel veel inkomsten gaat krijgen uit de verkoop van dit medicijn in Amerika. Maar onze kosten lopen natuurlijk wel door, en alle onderzoeken die we doen. Het is echt wel een wake-upmoment voor ons.”

Concreter betekent dat voor Galapagos een „pas op de plaats qua personeelsbestand”. Dat geldt overigens niet voor de commerciële afdeling, een tak die juist moet groeien vanwege de verkoop van Jyseleca in Europese landen. „Maar andere afdelingen, zoals research and development en ondersteunende diensten, zullen een pas op de plaats maken”, zegt Van de Stolpe. „Ze zullen wat kleiner worden als contracten aflopen, of als tijdelijke posities niet heringevuld worden. Dat moge duidelijk zijn.”

De FDA maakt zich onder meer zorgen over mogelijke effecten van Jyseleca op de vruchtbaarheid bij mannen. Bij dierproeven werd een afname in spermaproductie geconstateerd. Galapagos en de Europese toezichthouder waren tevreden toen bij patiënten geen afname van het testosteronniveau van mannen werd gemeten, maar de Amerikaanse toezichthouder bleek dat dus niet.

Er liep al een extra studie naar de effecten van Jyseleca op de vruchtbaarheid bij mannen. De resultaten daarvan worden in de eerste helft van volgend jaar verwacht. Daarmee hoopt partner Gilead de toezichthouder alsnog te overtuigen.

Ook de Europese en Japanse toezichthouders zijn geïnteresseerd in die uitkomsten, bevestigt Van de Stolpe. „Wij gaan er natuurlijk nog steeds vanuit dat die data geen negatief effect van Jyseleca laten zien, en dat zal hopelijk alle zorg wegnemen dat het medicijn gevolgen heeft voor de spermaproductie. Mocht er onverhoopt toch een andere uitkomst zijn, dan hebben we een ander probleem. Altijd als er nieuwe data of langetermijndata beschikbaar komen, worden medicijnen opnieuw geëvalueerd. Dan kan er ook een waarschuwing bij het middel komen, of kan het zelfs van de markt gehaald worden.”

Genen in verkoudheidsvirussen

Galapagos ontstond 22 jaar geleden vanuit een samenwerking tussen bedrijven uit Leiden en Mechelen. Het jonge biotechbedrijfje, destijds al geleid door Van de Stolpe, had een technologie in handen om stukjes menselijk DNA in te bouwen in verkoudheidsvirussen. Door die los te laten op cellen, konden onderzoekers afleiden welk menselijk eiwit bij een bepaalde ziekte betrokken is. Galapagos deed in de beginjaren vooral onderzoek in samenwerking met andere farmabedrijven, maar op het kantoor in Leiden wordt al heel lang gedroomd over medicijndoosjes met het eigen logo erop.

Vóór Jyseleca een mogelijk succes bleek, sneuvelden twee andere medicijnen in het ontwikkelproces. Van de Stolpe herinnert zich nog haarscherp hoe Piet Wigerinck, zijn wetenschappelijk directeur, in 2011 langs kwam voor een etentje. „Hij stapte binnen en zei: filgotinib [de stofnaam] werkt.”

Wigerinck was gebeld door een enthousiaste onderzoekster uit Moldavië. ‘Ik zie gewoon mensen weer piano spelen die eerst niks konden’, had ze gezegd.

Galapagos ontwikkelt meer hoopgevende kandidaat-medicijnen, maar het was vooral de belofte van Jyseleca die de interesse van beleggers wekte. De beurskoers verdubbelde vorig jaar toen Gilead besloot 4,5 miljard euro in het bedrijf te steken. De Amerikaanse farmareus kreeg zo een optie op alle onderzoeksprogramma’s en een deel van de verkooprechten van toekomstige medicijnen. Maar de aanvankelijke euforie onder beleggers verdween in de loop van dit jaar weer, vooral na het ‘nee’ van de FDA.

De komende jaren is Jyseleca belangrijk voor Galapagos. Het bedrijf hoopt dat het niet alleen wordt goedgekeurd als middel tegen reuma, maar ook tegen de darmziekte colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn.

Nog andere medicijnen zitten in de pijplijn. Zo verwacht Galapagos veel van een middel tegen idiopathische longfibrose, een dodelijke ziekte die vooral mannen van boven de vijftig treft. De hoop is dat het medicijn de aftakeling van de longen kan stabiliseren. Dit is een grote markt waarin nog geen medicijnen zijn die de ziekte kunnen stabiliseren. Een potentiële blockbuster dus. Een laatste onderzoek, met 1.500 patiënten die een jaar lang behandeld worden, moet definitief uitwijzen of Galapagos een heilige graal in handen heeft. De resultaten komen in 2022.

Daarnaast gaat een groot deel van het onderzoek bij Galapagos op aan het zogenoemde Toledo-programma. De onderzoekers hopen dat dit een nieuwe klasse medicijnen oplevert tegen ontstekingsziekten, waaronder reuma. Proeven met dieren laten veelbelovende effecten zien. Bij mensen wordt de werking nog onderzocht.

Mochten deze Toledo-middelen de markt halen, dan is het „onwaarschijnlijk” dat dit nog onder leiding van de 61-jarige Van de Stolpe gebeurt. „Ik ben een enorme fan van het programma. Maar ja, voordat dat deze middelen naar de markt komen, zijn we echt wel vijf jaar verder. Ik denk dat voor een ceo op een gegeven moment de tijd is gekomen om afscheid te nemen. Ik moet ook jonge mensen de kans geven.”

Opknappen huis uitgesteld

Van de Stolpe had zich eigenlijk voorgenomen om al na de introductie van Jyseleca af te zwaaien. Vervelen zou hij zich niet de komende jaren: nadat hij eerder al een monumentaal pand in Leiden had opgeknapt, heeft hij nu een vervallen boerderij vlakbij de Belgische Maasvallei gekocht. Maar mede op verzoek van de top van Gilead bleef hij aan. „Ze hebben toch wel miljarden overgemaakt. Dan wil je niet dat de directie daarna opstapt en een beetje z’n boerderij gaat verbouwen.”

Inmiddels zijn er meer redenen opgekomen om aan te blijven, zegt Van de Stolpe. „We zitten toch wel in rough waters. Niet dat de organisatie risico loopt, maar we hebben wel een beurskoers die meer dan gehalveerd is. Dan is het wel aan mij om te zorgen dat het weer goed komt.”

Hoelang hij nog precies aan het roer blijft, dat weet hij niet. Misschien zijn de laatste studieresultaten naar het middel tegen longfibrose wel een nieuw eindpunt, zegt Van de Stolpe. „Dat is een mooi moment om te zeggen: missie geslaagd. En als de data slecht zijn, wordt het misschien ook tijd om te gaan. Voordat wordt gezegd: nou, die Van de Stolpe… dit middel van hem werkt ook al niet.”