2020-10-30 16:20:01 | Roemer: bezem door uitzendbureaus – NRC

Geen tweederangs burgers. Zo heet het tweede rapport van Emile Roemer met aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten tegen te gaan. Het is ook meteen de belangrijkste boodschap die hij met zijn ‘aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten’ brengt: „Arbeidsmigranten die naar ons land komen, moeten behandeld worden zoals wij dat zelf ook zouden willen als wij in een ander land gingen werken.”

In juni bracht voormalig SP-leider Roemer, op verzoek van het kabinet, een eerste advies uit, waarin hij voorstellen deed die moesten helpen om het oplopende aantal coronabesmettingen onder arbeidsmigranten terug te dringen. Ze zouden allemaal een eigen slaapkamer moeten krijgen en zonodig in hotels gehuisvest moeten worden, stond daarin.

Nu doet hij vijftig voorstellen om op de langere termijn ook de structurele problemen op te lossen: uitbuiting en ongezonde woon- en werkomstandigheden. Het rapport werd vrijdag in ontvangst genomen door minister Wouter Koolmees (D66, Sociale Zaken en Werkgelegenheid), die beloofde dat het kabinet er nog voor het einde van het jaar op zal reageren.

Er zijn in Nederland zo’n 500.000 arbeidsmigranten, veelal uit Oost-Europa, van wie de meesten werken via uitzendbureaus. Sinds in 1998 het vergunningenstelsel is afgeschaft, is die markt gegroeid van 4.000 naar 14.000 bureautjes. De uitzendbranche kent wel een keurmerk, maar het is niet verplicht dit aan te vragen. Twee derde heeft het keurmerk niet.

Roemer wil dat certificering verplicht wordt voor álle uitzendbureaus. „Er zijn veel goedwillende, maar helaas ook veel kwaadwillende ondernemers actief”, zegt hij. „Het is nu te makkelijk om een uitzendbureau op te richten.”

Om een certificaat te krijgen, moeten uitzendbureaus gaan voldoen aan strenge eisen: ze moeten zich aan de cao houden, zorgen dat huisvesting en zorgverzekering voor medewerkers op orde is, de werknemers moeten geregistreerd worden bij de Basisregistratie Persoonsgegevens (BRP) zodat inspectiediensten op huisbezoek kunnen gaan, en de uitzendbureaus moeten een jaarlijkse ‘APK-keuring’ ondergaan, om te zien of ze zich nog aan de eisen houden. Zonder certificaat mag je, als het aan Roemer ligt, geen uitzendbureau meer oprichten. Werkgevers die zaken doen met malafide, ongecertificeerde uitzendbureus moeten forse boetes krijgen: 8.000 euro per uitzendkracht.

Lees ook: Uitzendbranche moet weer veilig worden voor arbeidsmigranten

Op straat zonder werk

Roemer wil ook de afhankelijkheid van arbeidsmigranten van de werkgever (vaak het uitzendbureau) verminderen. „Het komt nog te vaak voor dat arbeidskrachten naar Nederland worden gehaald maar bij aankomst te horen krijgen dat ze wel moeten betalen voor de reis. Dan hebben ze meteen een schuld die ze moeten afbetalen”, zegt hij. In cao’s zou dit verboden moeten worden.

De werkgever regelt in veel gevallen naast werk ook onderdak en een zorgverzekering. Dat leidt tot misstanden: arbeidsmigranten die met zijn tienen in een kamer slapen, de matrassen worden per stuk verhuurd. Roemer: „Als er geen werk meer voor hen is, staan ze nog dezelfde avond op straat.” Om dit te voorkomen zouden arbeidsmigranten een los arbeidscontract en een los huurcontract moeten krijgen. En als ze op uitnodiging van een werkgever naar Nederland komen, zouden ze in de eerste twee maanden een gegarandeerd inkomen moeten krijgen.

Iedere arbeidsmigrant moet minimaal 15 vierkante meter leefruimte hebben, stelt Roemer. Om huisjesmelkers die rijk worden over de ruggen van arbeidsmigranten te weren, stelt hij voor een verhuurdersvergunning in te voeren. Daarmee krijgen gemeenten meer grip op huisbazen. En als een nieuw bedrijf zich ergens wil vestigen, moet de gemeente meteen de vraag stellen of het bedrijf gebruik gaat maken van arbeidsmigranten en hoe de huisvesting is geregeld.

Lees ook: Hoe Oost-Europese migranten worden uitgebuit in Nederland

Pakkans blijft laag

De bond van uitzendbureaus, ABU, vindt de adviezen van het aanjaagteam niet in balans. „Het probleem in de uitzendbranche is niet te weinig regels maar te weinig handhaving”, zegt ABU-directeur Jurriën Koops. Met de huidige capaciteit van de Inspectie SZW kan maar 1 procent van de uitzendbureaus worden gecontroleerd. Het ministerie is wel bezig meer inspecteurs op te leiden, maar daarmee kan volgens de bond straks nog steeds maar 2 procent worden gecontroleerd. „De pakkans blijft te laag.”

Vakcentrale FNV ziet eveneens problemen die het aanjaagteam niet oplost. „Zolang er door structurele flexmodellen en fiscale trukendozen extra kan worden verdiend over de rug van arbeidsmigranten, blijven deze wantoestanden in stand”, zegt vice-voorzitter Tuur Elzinga. Hij wijst naar Duitsland, waar werkgevers in de vleesindustrie per 1 januari verplicht worden medewerkers in dienst te nemen. „Dat verbetert pas echt de positie van arbeidsmigranten.”