2020-10-30 20:53:28 | Steun voor KLM wankelt, maar valt niet

Weer begon het drama vlak voor de deadline. En weer zijn het de piloten die dwarsliggen.

Op 1 oktober was het pilotenbond VNV die als laatste vakbond een akkoord bereikte met KLM over het inleveren van arbeidsvoorwaarden, als voorwaarde voor staatssteun aan KLM. Een maand later, vlak voordat het kabinet het bezuinigingsplan van KLM moet goedkeuren, weigeren de vliegers om een aanvullende verklaring te tekenen die KLM aan de acht vakbonden heeft voorgelegd.

Even terug. Vrijdag werd via De Telegraaf bekend dat minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) geen genoegen neemt met de afspraken die KLM en de bonden hebben gemaakt. In ruil voor leningen en leninggaranties à 3,4 miljard euro wil Hoekstra dat KLM 15 procent bezuinigt en dat het personeel een bijdrage levert. De hoogste inkomens leveren het meest in. De met de bonden afgesproken looptijd voor het inleveren van toekomstig loon is voor Hoekstra echter te kort. Voor de circa 3.000 piloten gelden de cao-afspraken tot maart 2022, voor grond- en cabinepersoneel tot januari 2023. Hoekstra wil een looptijd van vijf jaar, voor de verwachte duur van het steunpakket.

Lees ook dit artikel over het herstructureringsplan van KLM

Dat zorgde voor een crisissfeer bij KLM, op de dag dat slechte kwartaalcijfers de noodzaak voor snelle steun alleen maar benadrukten. Goedkeuring van het bezuinigingsplan door het kabinet is een voorwaarde voor de steun. Zonder looptijd van vijf jaar dreigde die goedkeuring er opeens niet te komen.

Onder druk van de dreigende afwijzing riep KLM vrijdagmiddag de bonden bijeen. Ze kregen een clausule voorgelegd, uiterlijk te ondertekenen op zaterdag 12.00 uur. Met de clausule erkennen de bonden dat er na de huidige afspraken nieuwe afspraken over het inleveren van arbeidsvoorwaarden moeten worden gemaakt, voor zolang de steun loopt.

Ontbrekende handtekening

De bonden voelen zich overvallen door de last minute actie van KLM. Ze begrijpen niet waarom Hoekstra’s eis voor een langere looptijd pas een maand na het indienen van het bezuinigingsplan duidelijk wordt. KLM heeft ingestemd met de akkoorden van 1 oktober, inclusief korte looptijd. Waarom, vragen bondsbestuurders zich af, is KLM daarmee akkoord gegaan?

KLM ging ervan uit dat de nu gemaakte afspraken niet meer zijn dan een eerste stap, en dat er in 2022 een nieuwe onderhandelingsronde zou volgen. Kennelijk heeft KLM dat onvoldoende duidelijk weten te maken aan de vakbonden, die geen inzage hadden in de precieze voorwaarden van Hoekstra aan KLM. Het lijkt erop dat de onderhandelaars van KLM hier een steek hebben laten vallen.

Lees ook over de ruzie tussen vakbonden over afspraken met KLM

Met de verklaring over de langere looptijd is het probleem nog niet opgelost. Op vrijdagmiddag achtte pilotenvoorzitter Willem Schmid de kans dat de VNV de clausule zou tekenen „uitermate klein”. Schmid: „Het akkoord dat wij met KLM op 1 oktober hebben gesloten voldoet aan de overheidsvoorwaarden. We zien geen reden om dat te wijzigen.”

Alle andere vakbonden zijn, ondanks hun bezwaren tegen de gang van zaken, wel bereid om te tekenen. Wat een ontbrekende handtekening van de piloten betekent voor de goedkeuring van het hele KLM-plan zal dit weekend blijken. Hoekstra heeft de Tweede Kamer deze zaterdag een oordeel toegezegd.

Wie breder kijkt, ziet meer dan alleen gesteggel over de looptijd van het loonoffer.

Het eerste wat opvalt, is de slechte relatie tussen de bonden en KLM. In plaats van gezamenlijk optrekken om te voldoen aan de overheidsvoorwaarden staan directie en werknemers tegenover elkaar. De bonden lijken zich op te stellen zoals bij een reguliere cao-onderhandeling. De omstandigheiden zijn nu echt anders; het voortbestaan van KLM staat op het spel. Zonder steun geen baan.

We voelen ons als polderpartners niet serieus genomen

Joost van Doesburg, FNV-bestuurder

De wrijving tussen bonden en KLM dateert al uit het begin van de steunoperatie, toen de bonden werden uitgesloten van overleg tussen KLM en het ministerie van Financiën. Zo is tot op heden onbekend of de formule voor een oplopend loonoffer uit de koker van KLM of Financiën komt. Ook nu, zegt de FNV, komt de vraag om een langere looptijd via KLM, niet van Financiën zelf. FNV-bestuurder Joost van Doesburg: „We voelen ons als polderpartners niet serieus genomen.”

Niets over verduurzaming

Opvallend is ook dat de aandacht voor de werknemersbijdrage ten koste gaat van andere zaken. Naast de bezuinigingseis stelt het kabinet als voorwaarde dat KLM – reeds eerder geformuleerde – doelen bereikt op het gebied van hinderbeperking en verduurzaming. Gertjan Tommel van vakbond De Unie: „Over andere voorwaarden dan het loonoffer horen we niets, dus dat is kennelijk allemaal akkoord.”

Een aangenomen motie van GroenLinks roept de regering op om aandeelhouders, leasemaatschappijen en oliehandelaren, private partijen die in goede tijden geld verdienen aan KLM, bij te laten dragen aan de steunoperatie. Het is onduidelijk in hoeverre dit gebeurt.

Tenslotte is er de lastige positie van minister Hoekstra. Hij moet balanceren tussen de publieke opinie die zich afvraagt waarom KLM zoveel meer steun krijgt dan andere bedrijven, en het regeringscredo dat KLM en Schiphol cruciaal zijn voor de Nederlandse economie.

Lees ook dit artikel over het nationale sentiment rond KLM

Streng zijn voor KLM is een manier om die balanceeract vol te houden. Net als benadrukken dat het om publiek geld gaat. Dus zei Hoekstra vrijdag tegen journalisten: „KLM heeft het meest gebruik gemaakt van de eerste ronde van de loonsubsidieregeling NOW. Het is het enige bedrijf waarbij we bereid zijn om er substantieel veel belastinggeld in te stoppen, als lening. Ik vind het redelijk dat je dan ook dingen terugvraagt.”

Hoekstra stopt inderdaad heel veel geld in KLM. En hij is nog niet klaar. Het is zeker dat het huidige pakket van 3,4 miljard euro niet volstaat om KLM door de crisis heen te helpen. Een kapitaalinjectie via een aandelenemissie zal volgen.

Zo heeft Hoekstra zichzelf een onmogelijk dilemma bezorgd. Hij kan niet stoppen waar hij mee is begonnen. Hij kan voorwaarden stellen, hij kan zeggen dat KLM-piloten te veel verdienen, hij kan de vakbonden op stang jagen. Maar kan hij zijn dreigement om de steun te weigeren ook uitvoeren? Als hij dat zou doen, bezorgt hij Nederland wereldfaam: het land dat de nationale luchtvaartmaatschappij, nota bene de oudste maatschappij ter wereld, failliet laat gaan tijdens de coronacrisis.