2020-10-31 00:00:00 | Vaccin behoeft radicale breuk met de regels

Wederom tegenslag van het vaccinatiefront: het farmaceutische duo Pfizer/BioNTech heeft deze week de presentatie van de definitieve resultaten van het vaccinonderzoek moeten uitstellen. De proefpersonen waren niet vaak genoeg besmet geraakt met het virus.

Een vaccin werkt immers als een paraplu en om te testen of hij wel waterdicht is, stuur je in de laatste onderzoeksfase een paar tienduizenden mensen met paraplu en een even zo grote groep zonder paraplu naar buiten om te kijken of ze nat worden. Maar dan moet het wel regenen. Pfizer heeft 32 besmettingen nodig om aan te tonen dat het vaccin een beetje werkt. Maar de deelnemers zijn kennelijk geen types die lekker gaan dansen op illegale feestjes.

Er is een alternatief voor op regen wachten: je kunt het virus ook gewoon in de neus spuiten. Dit soort moedwillige besmettingen zijn al best gangbaar. Onderzoekers bezorgen studenten een fikse diarree of een verkoudheid of malaria. Maar dat zijn onderzoeken met een relatief laag gezondheidsrisico. Diarree of verkoudheid houden vanzelf op, en parasitaire ziektes zijn goed te behandelen. Covid-19 kun je niet genezen, ook in een groepje gezonde vrouwelijke twintigers bestaat het risico op een ernstige ziekte met langdurige gevolgen. Men staat dus niet bepaald te springen om mensen een shotje corona-neusspray te geven.

Intussen zitten er grote gaten in onze kennis van Covid-19: kun je mensen met een eerdere positieve test opnieuw besmetten? Worden ze dan net zo ziek? Is er kruisbescherming van eerdere besmetting met andere coronaverkoudheidsvirussen? Is er een medicijn dat helpt in de vroege fase van deze ziekte? Helpt vitamine D? Beschermt het tuberculosevaccin? Maar belangrijker: beschermen de nieuwe coronavaccins? En welke doet dat het beste? En kun je uitsluiten dat vaccins de ziekte niet per ongeluk verergeren? Dat nachtmerriescenario werd eerder geobserveerd bij andere vaccins (inclusief die tegen SARS en MERS).

Ik ben groot voorstander van besmettingsstudies. En niet alleen dat, ik vind dat we het groots moeten opzetten en dat we ook ver mogen gaan in het risico dat de proefpersonen lopen. Ik vind zelfs dat je zeventig-plussers zou mogen besmetten, met alle risico’s van dien, inclusief ernstige ziekte, langdurige invalidatie en ook overlijden.

De strenge regels van het onderzoek met proefpersonen zijn het gevolg van de meest gruwelijke misstanden uit de geschiedenis. Auschwitz-artsen, onderzoeken met weeskinderen, gevangenen, mensen met een verstandelijke beperking. Wie voorstelt de regels te versoepelen krijgt dan ook snel ‘Mengele’ naar zijn hoofd geslingerd.

Dat zou je moeten kunnen negeren. Deze onderzoeken kun je ethisch verantwoorden wanneer je het machtsverschil en de afhankelijkheidsrelatie tussen onderzoeker en proefpersoon minimaliseert. De onderzoekers moeten met belastinggeld betaald zijn, van onbesproken gedrag zijn, degelijke medewerkers in loondienst, met extra punten wanneer ze zelf ook meedoen met de studies.

En de proefpersonen? Die moeten bij hun volle verstand zijn, zich volledig bewust van alle risico’s. Het moeten mensen zijn die het geld niet nodig hebben, misschien zelfs ronduit vermogend zijn, hoogopgeleid. De elite. Wanneer zij onafhankelijk van hun familie bereid zijn tot dit soort altruïsme, tot persoonlijke offers uit het diepe verlangen om van betekenis te zijn voor Nederland, Europa, de wereld, dan moeten we daar gebruik van maken.

Nederland is lamgelegd door dit virus. We wachten met zijn allen angstvallig thuis af tot het stopt met regenen. We zullen geen Sinterklaas vieren met onze families, met pech is er zelfs geen omhelzing met Pasen. Wat in Azië is gelukt, een effectieve bestrijding van het virus, hebben wij niet voor elkaar gekregen. Een langdurige ophokplicht en economisch amputatiebeleid is momenteel het enige wat grotere schade voorkomt.

Er mag geen vertraging meer optreden. Alles wat vast is, moet vloeibaar worden. Elke regel die we ooit hebben ingesteld moeten we heroverwegen, want die regels dateren van vredestijd en ze zitten ons in de weg nu het oorlog is.

Als we de juiste proefpersonen en onderzoekers hebben die bereid zijn tot dit soort offers, denk ik dat er geen tijd te verliezen is.

Rosanne Hertzberger is microbioloog.