Locatie: Roermond
Gemeente: Roermond
Provincie: Provincie Limburg}
Bron: Trouw
Dat is in het kort de benadering van fotograaf Jan Dirk van der Burg voor het boek en de tentoonstelling Typisch Nederland in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.
Beeld Jan Dirk van der BurgBeeld Jan Dirk van der BurgBeeld Jan Dirk van der Burg‘Slagerij Bakkertje’Het Nederland van Van der Burg is een land van categorieën.
Beeld Jan Dirk van der BurgDaar zie je de foto’s voorbijkomen, en hoor je bovendien de reactie van de bewoners.
Verspreid over de tentoonstelling hangen landkaarten van Nederland, met stippen op de plaatsen waar Van der Burg vanuit zijn Fiat Panda zijn vondsten deed.
Van Aalsmeer tot Zwolle, van noord tot zuid en van oost tot west.
Toon me uw voortuin en ik zeg u wie u bent. En als u daarin een groene brievenbus heeft staan, een boeddhabeeld, een palm of een kindertrampoline, dan bent u mogelijk een Nederlander. Eentje die zijn best doet een eigenzinnige indruk te maken op z’n omgeving, maar daarvoor wel dezelfde eigenzinnige accessoires uitkiest als al die andere eigenzinnige personen om u heen.
Dat is in het kort de benadering van fotograaf Jan Dirk van der Burg voor het boek en de tentoonstelling Typisch Nederland in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Toeristen komen vergeefs: traditionele hoogtepunten zoals grachten, bollenvelden en coffeeshops ontbreken.
Het uitzicht op het Paleis op de Dam in Amsterdam wordt benomen door een viskar met het bordje ‘Haring & zo’, erbij is een fragment van een Zaans huisje te zien, maar alleen vanwege het bord ‘Volendammer Vis & zo’.
Van der Burg fotografeerde de plekken niet vanwege de omgeving, maar vanwege de bedrijfsnaam ‘…& zo’. In dezelfde categorie vallen ook de foto’s van ‘Café & zo’ in Roermond, ‘Brokken & zo’ in Gouda en fitnesstudio ‘Fit & zo’ in Apeldoorn.
Beeld Jan Dirk van der Burg
Beeld Jan Dirk van der Burg
Beeld Jan Dirk van der Burg
‘Slagerij Bakkertje’
Het Nederland van Van der Burg is een land van categorieën. De categorie Slager en bakker bijvoorbeeld, waarbij de familienaam een ander beroep is dan wat de drager uitoefent, zoals ‘Bakker uw Slager’ in Leeuwarden, of ‘Slagerij Bakkertje’ in Volendam. Heel soms, zoals in het geval van ‘Slagerij Slager’ uit Sint-Annaland, is er zelfs overlap.
De categorie Steenarend is een verzamelplek voor mensen met een wit stenen beeld van een enorme roofvogel in hun voortuin, bij Ankers hebben de bewoners gekozen voor een enorm ijzeren anker.
Er is de PTT-buitenbus, de groene brievenbus die regelmatig bijna in de heg verdwijnt. Die bus bestaat sinds 1972, ontdekte Van der Burg, ingevoerd om de postbode wandelmeters te laten besparen − ieder huis dat meer dan tien meter van de stoep afstond, was verplicht er eentje te nemen.
De invoering ging eenvoudig: hij was gratis, en werd uitgevoerd in haaggroen, zodat hij niet zou opvallen − en die tactiek werkt nog steeds, zo is te zien op de foto’s.
Beeld Jan Dirk van der Burg
Geometrische buxusplant
Er is de categorie Vormsnoeien − waarbij je een buxusplant zo bijknipt dat er een geometrische vorm ontstaat, van de perfecte bol tot frivolere kunststukjes. Het is een traditie die teruggaat tot de Romeinen, weet Van der Burg, maar in Nederland zetten bewoners van eenvoudige nieuwbouwwoningen in Gorinchem, Valkenswaard en Meppel die traditie dapper voort.
Van der Burg draait de camera vaak zo dat je ook wat van de omgeving ziet. Zodat je bij de stenen replica van de David van Michelangelo in Almelo ook de kale tegeltuin en de kliko’s van de buren ziet. En naast de Ionische pilaar aan het nieuwbouwhuis in Purmerend zie je ook de regenpijp en de schuttingdeur.
De nieuwbouwwijk als jachtterrein
Nieuwbouwwijken zijn Van der Burgs jachtterrein. Veenendaal-De Klomp of Triangel in Waddinxveen vindt hij aantrekkelijker bestemmingen dan het Rijksmuseum in Amsterdam, zo schrijft hij in zijn voorwoord. Een museum is overal mooi, en dus slaapverwekkend, in een nieuwbouwwijk ‘geeft de weerbarstige werkelijkheid van het leven meteen contrast’. En ook villawijken of galerijflats zijn afwezig.
Vintage Nederlands is het idee om de vensterbank te decoreren met ‘vazen, bokalen, kandelaars of nauwelijks te definiëren objecten’ in symmetrische opstelling. Volgens een wetenschapper van het Meertens Instituut, dat onderzoek doet naar volkscultuur, zijn daarin ook verschillende varianten te benoemen, van a-a en a-b-c-b-a, en de inzet van twee ramen naast elkaar.
Van der Burg stelde vast dat ook tuinplanten in Bunschoten, Made en Drimmelen regelmatig moeten gehoorzamen aan die symmetriedrift. In een enkel geval zijn de buren ook te overtuigen mee te doen − ze kregen er een ruime dubbele pagina voor in het boek.
Interessante details
De zaal in het Rotterdamse museum is eigenlijk te klein voor de vele foto’s. Juist de verschillen in de details maken de beelden interessant, die zijn nauwelijks te zien op de vaak op briefkaartformaat afgedrukte foto’s. Logisch dus dat de drie grote videoschermen, waarop de foto’s kamerbreed te zien zijn, alle aandacht opeisen.
Beeld Jan Dirk van der Burg
Daar zie je de foto’s voorbijkomen, en hoor je bovendien de reactie van de bewoners. Die bijvoorbeeld stuk voor stuk vertellen dat het hun vrouw was die zo graag die boeddha in de tuin wilde. Of die trots uitspellen dat de naam ‘Sjanel’, die ze op hun buitenmuur hebben geplakt, een samenstelling is van Sjaak, Nico en Els.
Verspreid over de tentoonstelling hangen landkaarten van Nederland, met stippen op de plaatsen waar Van der Burg vanuit zijn Fiat Panda zijn vondsten deed. Van Aalsmeer tot Zwolle, van noord tot zuid en van oost tot west.
Telefoontje van de politie
Dat fotograferen zorgde af en toe voor wat verbaasde reacties bij de eigenaren, soms werd via de buurtpreventie zelfs zijn kenteken aan de politie doorgegeven, die dan opbelde. “Waar maakte u foto’s van?” “Van de witte HOME-letters achter het raam.” “En wat gaat u daar dan mee doen?” “Ik denk ooit publiceren en exposeren.” “U gaat witte HOME-letters uit Geertvliet exposeren…?”
Juist die categorie van HOME-letters, meestal witte letters die mensen in hun vensterbank zetten, soms aan de voordeur hangen, en soms ook in spiegelbeeld neerzetten. Zodat je pas als je al thuis bent, bevestiging krijgt. En je niet per ongeluk bij de buren staat, die immers precies zo’n zelfde woord in de vensterbank hebben staan.
Wie is Jan Dirk van der Burg? De fotograaf, geboren in Zoetermeer in 1978, werd in 2011 bekend met zijn boek Olifantenpaadjes, waarin hij de wandelroutes over grasveldjes had geïnventariseerd die een snellere verbinding waren tussen A en B dan de op de tekentafel bedachte wandelpaden. Ook toerde hij door Nederland met Marcel van Roosmalen voor de serie Nederland onder het systeemplafond. Sinds 2018 tot nu was Van der Burg Fotograaf des Vaderlands, een initiatief van het Nederlands Fotomuseum en Foam in Amsterdam, en daarmee ambassadeur voor de Nederlandse fotografie.
Typisch Nederland is tot 30 oktober te zien in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Het gelijknamige boek (nai010 uitgevers) kost € 29,95.
Lees ook:
Claes Oldenburg (1929-2022) maakte monumenten van schroeven en wasknijpers
Claes Oldenburg vond dat kunst nutteloos en grappig moest zijn. Hij liet enorme kegels, ijsjes en schroeven los in de openbare ruimte. Toch zat er een idee achter zijn werk.
Dit artikel bevat in totaal 1149 woorden
